کلاژ چیست و چه انواعی دارد؟

کلاژ چیست؟

هنر کلاژ که در قرن ۲۰ میلادی ایجاد و تحول یافت، خلق یک اثر هنری است که به دنبال تحول هنری دادائیسم معرفی شد و اسم آن برگرفته از یک واژه فرانسوی به معنای چسباندن است. هنر کلاژ از به هم چسباندن و مرتبط ساختن تکه های اشیایی نظیر کاغذ، روزنامه، عکس و غیره، بر روی یک سطح به وجود می آید.

این هنر مانند یک بازی خلاقانه بوده که در آن مواد و ایده های مختلف در کنار هم قرار می گیرند و یک شاهکار بصری منحصربه فرد ایجاد می کنند. نام کلاژ را دو هنرمند برجسته به نام ژرژ براک و پابلو پیکاسو در اوایل قرن بیستم که این هنر به تازگی رواج یافته بود، به کار بردند. در قرن نوزدهم این هنر در اروپا جنبه فانتزی به خود گرفته بود و از آن در آلبوم های عکس و تصویرسازی کتاب ها استفاده می کردند.

تاریخچه تکنیک کلاژ

هنر کلاژ به عنوان یک تکنیک هنری کهن و الگویی مدرن برای اولین بار جهت توصیف نوآوری های کوبیسم پابلو پیکاسو و ژرژ براک استفاده شد که در سال ۱۹۱۲ شروع به چسباندن برش های روزنامه و سایر مواد دیگر روی بوم کردند. از آن زمان هنرمندان از عمل بریدن و چسباندن به عنوان وسیله ای برای ایجاد یک ترکیب غیرمنتظره و دگرگون کننده روی بوم بهره می بردند.

یک نمایشگاه در گالری ملی هنر مدرن اسکاتلند اعلام کرده که هنر کلاژ پدیده ای بسیار قدیمی تر از آن چیزی است که اغلب تصور می شود و بسیار فراتر از مرزهای تاریخ هنر سنتی می رود. هنرمندان ژاپنی از اوایل دهه ۱۱۰۰ آغاز به چسباندن کاغذ روی ابریشم کردند. کلاژ کاغذ، نخستین بار در اروپا در دهه ۱۴۰۰ میلادی به ثبت رسید. در قرن بعد، از این تکنیک در کتاب های آناتومیکی استفاده شد. در دوران ویکتوریا، کلاژ به صورت دفترچه یادداشت و کارت های تبریک، به یک سرگرمی بسیار محبوب تبدیل شده بود.

انواع کلاژ

کلاژ به عنوان یک هنر توسعه یافته، انواع مختلفی دارد و با استفاده از مواد و ابزار گوناگون ایجاد می شود. در کلاژ هیچ قانون و قاعده ای وجود ندارد و هنرمند آزاد است تا از هر ماده و روشی که می خواهد برای خلق اثر خود استفاده کند. این آزادی عمل، زمینه را برای خلق آثار نوآورانه و جدید فراهم می آورد. در ادامه به توضیح مختصری از انواع کلاژ می پردازیم:

کلاژ کاغذ

کلاژ کاغذ مانند پازل  از تکه های کاغذ ساخته شده است. در این تکنیک، افراد تکه های کاغذ را برش می دهند و آنها را در یک تصویر یا طرح، مرتب می کنند. سپس این تکه ها را با استفاده از چسب کنار یکدیگر می چسبانند. این هنر مثل ساختن یک موزاییک کاغذی زیبا عمل می کند. هنرمندان مشهوری مثل هنری ماتیس، کلاژهای کاغذی جذاب و خیره کننده ای خلق کرده اند.

کلاژ با عکس

کلاژ عکس دو نوع دارد؛ یکی استفاده از عکس های کامل و کنار هم قراردادن آنها به گونه ای که باعث ایجاد یک تصویر و مفهوم جدید شود و نوعی دیگر به صورت تکه تکه کردن، بریدن عکس ها و سپس چسباندن آنها در کنار هم به نحوی که یک موضوع و مفهوم دیگر را برساند. در این نوع می توان از عکس های کپی به طرز ماهرانه و حرفه ای در اثر استفاده کرد.

مطلب پیشنهادی: نقاشی مینیاتور

ساخت کلاژ با پارچه

کلاژ پارچه، اولین سبک کلاژ است که محبوبیت بسیاری کسب کرد. در این روش ابتدا یک طرح، روی بوم یا کاغذ کشیده شده و سپس با استفاده از تکه های پارچه، بخش های مختلف طرح تکمیل می شود. کلاژهای پارچه اغلب برای خلق آثار ۳ بعدی یا چند بعدی مورد استفاده قرار می گیرند.

این نوع کلاژ در صنعت مد کاربرد بسیاری دارد و طراحان ابتدا مدل پیشنهادی خود را با این روش طراحی می کنند. در این شیوه، محدودیتی برای انتخاب متریال وجود ندارد و می توانید در کنار پارچه از عناصر دیگری مثل تکه های چرم و پارچه های توری یا روزنامه نیز بهره ببرید.

کلاژ با چوب

کلاژ چوبی از کنار هم قراردادن تکه های چوب طبیعی معمولی و رنگی بر روی یک سطح چوبی ساخته می شود. چوب شاید به تنهایی زیبایی چندانی نداشته باشد؛ ولی در آمیخته شدن آن با هنر کلاژ و چسباندن این تکه ها در کنار یکدیگر می تواند نشان دهد که این ماده طبیعی، چقدر زیبا بوده و می تواند آثار خلاقانه ای را ایجاد کند. در کلاژهای چوبی به غیر از چوب، از مواد دیگری می توان استفاده کرد که زیبایی این اثر را دوچندان می کند.

مطلب پیشنهادی: نقاشی میکس مدیا

ابزار های لازم برای ساخت کلاژ

برای ساخت کلاژ به ابزار و مواد اولیه مختلفی نیاز دارید که می توانید با توجه به سلیقه و طرحی که در نظر دارید آنها را تهیه کنید. در ادامه لیستی از لوازم ضروری و اولیه را به شما معرفی می کنیم:

• سطح کار: می توانید از مقوا، تخته سه لایه، چوب یا حتی یک صفحه شیشه ای به عنوان سطح کار خود استفاده کنید.
• قیچی: قیچی برای برش دقیق کاغذ و عکس ها ضروری است.
• کاغذ: انواع مختلف کاغذ مانند کاغذ کرافت، کاغذ رنگی، مقوا، روزنامه، مجله و عکس را می توانید برای کلاژ استفاده کنید.
• پارچه: پارچه های نخی، ابریشمی، پشمی و توری به کلاژ شما جذابیت بیشتری اضافه می کنند.
• عکس: عکس های چاپ شده، مجلات و آلبوم های عکس می توانند منبع خوبی برای تصاویر کلاژ شما باشند.
• وسایل دورریختنی: بطری های پلاستیکی، درب بطری، نی، نوار و سایر اقلام دورریختنی می توانند به مواد جالبی برای کلاژ تبدیل شوند.
• چسب: به انواع مختلف چسب مانند چسب چوب، چسب مایع و اسپری فیکس برای چسباندن مواد مختلف به یکدیگر نیاز دارید.
• رنگ: می توانید از گواش، آبرنگ، مدادرنگی، ماژیک و غیره، برای رنگ آمیزی و تزیین کلاژ خود بهره ببرید.
• ابزارهای برش: در صورت نیاز می توانید از کاتر، تیغ موکت بریو غیزه، برای برش های دقیق تر کمک بگیرید.
• اشیای تزیینی: دکمه، مهره، پولک، خرده شیشه، برگ، گل خشک و سایر اشیای تزیینی می توانند کلاژ شما را زیباتر کنند.

نحوه و مراحل ساخت کلاژ

مراحل ساخت کلاژ به شرح زیر است:

• مفهوم سازی: اولین مرحله از ساخت کلاژ مربوط به مفهوم سازی و برنامه ریزی است. قبل از اجرای تکنیک کلاژ باید ایده خود را تجسم کرده و در مورد مواد لازم برای ساخت کلاژ تصمیم بگیرید. 

• جمع آوری مواد مورد نیاز: برای اجرای تکنیک کلاژ به مواردی مانند عکس، کاغذ یا پارچه نیاز دارید. نوع مواد مورد نیاز، بستگی به نظر و تصمیم شما خواهد داشت. در ساخت کلاژ محدودیتی برای استفاده از مواد وجود ندارد؛ از این رو هنرمندان برای طراحی کلاژ از عناصر طبیعی مثل خاک، برگ ها و شاخه ها نیز بهره می برند. انتخاب مواد مورد نیاز به خلاقیت شما بستگی دارد؛ ولی توجه داشته باشید که نقاشی باید دارای مفهوم و پیام خاصی باشد.
• چیدمان عناصر: در بخش چیدمان عناصر باید تکه های برش داده شده را روی کاغذ یا سطح مدنظر بچینید. سپس به وسیله چسب آن را ثابت نگه دارید. دقت کنید که تکه ها همانند پازل با توجه به طرح و ایده شما در جای مناسب قرار بگیرند.
• افزودن جزئیات نهایی: بعد از اینکه تمامی تکه ها را در جای مناسب خود قرار دادید باید به افزودن جزئیات نهایی توجه کنید. توجه به جزئیات مثل چاشنی برای غذا هستند و به اثر هنری شما جلوه خاصی می بخشند.مطلب پیشنهادی: نقاشی مینیاتور

جمع بندی

کلاژ که از واژه فرانسوی  Coller به معنای چسباندن گرفته شده، تکنیکی از هنرهای تجسمی است که در آن با چسباندن مواد مختلف بر روی یک سطح صاف، یک اثر هنری جدید خلق می شود. این مواد می توانند شامل تکه های روزنامه، کاغذ رنگی، مقوا، پارچه، عکس، اشیای دورریختنی و هر چیز دیگری باشند که به ذهن هنرمند خطور می کند. گاه برای تکمیل کار، از نقاشی یا طراحی نیز استفاده می شود.

در دنیای کلاژ، هیچ محدودیتی وجود ندارد و خلاقیت حرف اول را می زند. شما می توانید با هر چیزی که در دسترس دارید، یک اثر هنری منحصر به فرد خلق کنید. ابداع اصطلاح کلاژ به اوایل قرن بیستم و نقاشان کوبیسم، ژرژ براک و پابلو پیکاسو نسبت داده می شود. پس از آن، هنرمندان سبک های کوبیسم، دادائیسم و سوررئالیسم از این تکنیک به طور گسترده استفاده می کردند.