خط تعلیق

 خط تعلیق از خط توقیع و رقاع به وجود آمد. خطی که اول حروف و کلمات آن به هم پیوسته بوده و برای نوشتن فرمان ها و نامه ها رایج بوده است و به همین جهت به نام به آن خط ترسل می گفتند. 

خوشنویسی با قلم خط نستعلیق 

خط نستعلیق، یکی از زیباترین و لطیف ترین انواع خوشنویسی با قلم است و به عروس خط ها معروف است اما این زیبایی و هماهنگی حرکات و منحنی ها دوایر و قوس های این خط منطبق با طبیعت و واقعیت های نظام تکوین است.

 نستعلیق برگرفته از طبیعت است تمامی چرخش ها، صعود ها، نزول های این هنر خوشنویسی از طبیعت برگرفته شده و به عبارت دیگر طبیعت با توازن و تعادلی که دارد الهام‌بخش روح لطیف

هنرمندان در ابداع خط نستعلیق بوده است.

خط شکسته نستعلیق

خط هایی که امروزه زیبا و آراسته در دسترس ماست، طی قرون و اعصار تغییرات بسیار زیادی یافته است، از جمله خط شکسته با قلم پس از آنکه خط نسخ از کوفی مشتق گردید، خطوط محقق، ریحان، ثلث، رقاع  و توقیع از تغییر و تبدیل به یکدیگر پدیدار شدند و به مرور زمان هریک دستخوش تغییرات شدند، بعضی منسوخ و برخی رایج عصر و زمان خود شدند و سپس در طول چند قرن به ترتیب خطوط تعلیق، نستعلیق و شکسته وضع گردید. 

خط تعلیق به دلیل دشواری درخواندن و نوشتن به مرور زمان منسوخ شد و نستعلیق جایگزین آن شد، ولی ضرورت تند نویسی شالوده خط شکسته را در قرن یازدهم هجری قمری به دست مرتضی قلی شاملو و شفیعا بنیان نهاد و استاد بزرگ و بی همتا درویش عبد المجید آن را به نهایت قاعده و قانون زیبایی رساند .

این خط در ابتدا ساده بود، سپس براتصالات و پیچیدگی آن افزوده گردید و خط شکسته نستعلیق بوجود آمد. 

خط شکسته معمولا با قلم خفی نوشته می شد و کاربرد معین داشت و در تحریر عریضه، عقد نامه، قباله، کتاب، بیاض، احکام و نیز در مکاتبات به کار می رفت .

 تا اینکه با ظهور خوشنویسان بزرگی چون میرزا غلامرضا و گلستانه، قطعه نویسی خط شکسته در اقلام جلی بیش از گذشته متداول گشت و جنبه های تزئینی و انتزاعی آن مورد تجربه های ارزنده و نوینی قرار گرفت و فصل جدیدی در این امر پدید آمد تا انجا که خوشنویسان معاصر فقط به اقلام درشت (جلی) خط شکسته، علاقمندی نشان دادند. بجاست که اکنون اقلام ریز(خفی) در خط شکسته نیز بیشتر مورد توجه و استفاده قرار گیرد.

خط شکسته که آثار ارزشمند بسیاری بدان نگاشته شده است، دوران پررونقی را سپری نموده و منشا خلق آثار عظیم فرهنگی و هنری گردیده است که امروزه در زمره نفایس گنجینه های ایران و جهان می باشد.

چلپا نویسی در خط شکسته 

به دلیل قامت افراخته حروف و کلمات خط شکسته و نیز طرز قرار گیری برروی خط کرسی و سیر صعودی آن ها در یک سوم انتهای مصرع ها و به منظور جلوگیری از تلاقی آن ها یعنی برخورد حروف تحت السطور (ن و ی و س و ل و ....) با حروف فوق السطور (سرکج ها) میبایست فاصله مسطر (دو مصرع)را با مقایسه با مسطر چلیپای خط نستعلیق بیشتر در نظر گرفت.

 لذا از همین رو است که چلیپا ها در ستون بیاض ها همچون نقطه های تعلیمی به نظر می آیند و لوزی ها راس به راس قرار می گیرند و مسطر از شکل مستطیل (چلیپای خط نستعلیق) بصورت مربع (چلیپای خط شکسته) میل کرده و تغییر شکل می دهد. این موارد در آثار حضرت استادی درویش عبد المجید و پیروان او تا اواخر دوره قاجاریه رعایت گردیده و کاملا مشهود می باشد.

نکاتی که درباره خط شکسته نستعلیق باید توجه کرد:

• ایجاد تعادل و هماهنگی(از نظر تعداد کشیده ها): حتی الامکان دو کشیده یا بیشتر در هر مصرع گنجانده شود و بهتر است کشیده ها زیر هم قرار نگیرند و در صورت نبودن کشیده مناسب در هر مصرع فضای خالی جبران کننده کشیده خواهد بود (در برخی موارد این امر برای تنوع و زیبائی صورت می گیرد.)

• یافتن کلمات اصلی : هر یک از حروف و کلمات نستعلیق یا شکسته اگر بصورت مد، یاکشیده، نوشته شودمناسب تر و زیباتر خواهد بود.

• رعایت ترکیب صحیح و ایجاد فضای مناسب بین حروف وکلمات (خلوت و جلوت) و بین سطور یک چلیپا

• در اولویت قرار دادن و نوشتن سرکج ها وسپس نقطه گذاری، پس از اتمام کار 

 در خوشنویسی با قلم، سیاه مشق یکی از شیوه های نگارش در خط نستعلیق است، همه متون شعری و نثری را میتوان سیاه‌مشق کرد. این شیوه رابه این خاطر سیاه مشق نامیده اند که از کثرت مشق صفحه سیاه می شده است و بر سفیدی صفحه غلبه می کرده.

 هدف اولیه سیاه مشق در خوشنویسی تمرین مفردات بوده است و شاید کمبود کاغذ و تمرین زیاد خوشنویسان علت به وجود آمدن سیاه مشق بوده است که با گذشت زمان به یک شیوه تبدیل شده است. کاربرد سیاه مشق معمولاً در خط درشت است اما در تمرین خط تحریری میتوان از آن استفاده کرد.

 علاوه بر کاربرد هنری سیاه مشق چندین فایده دیگر نیز دارد:

•  استفاده کامل از صفحه و صرفه جویی در مصرف کاغذ

• افزایش تسلط در خوشنویسی و قوت دست به واسطه تکرار و دنبال نویسی

•  مقایسه مفردات با هم در هنگام تمرین